Selenium in voeding en voedingssupplementen
Selenium is een belangrijke antioxidant en bindt en verwijdert zware metalen. Het spoorelement is essentieel voor de jodiumstofwisseling en de synthese van schildklierhormoon. Daarnaast is selenium belangrijk voor de groei en het goed functioneren van hersenen, zenuwstelsel en immuunsysteem. Selenium beschermt tegen ouderdomsverschijnselen, houdt de spieren gezond, verhoogt de weerstand van het organisme, beschermt tegen kanker en ondersteunt hart en bloedvaten. Een lage seleniuminname komt in Nederland veel voor, onder meer bij vegetariërs. Artikel bevat Wetenschappelijk literatuur
Seleniumsuppletie bij onderstaande indicaties is met name geindexeerd als sprake is van een (ernstig) verlaagde seleniumstatus en/of verhoogde seleniumbehoefte (bijvoorbeeld door toxische belasting en/of medicijngebruik)
Bronnen
Vlees, vis, eieren, paranoten, broccoli, kool, knoflook, paddenstoelen.
Tekenen van een mogelijk tekort
Verminderde weerstand, spierzwakte, spierpijn, neerslachtigheid, depressie, hypothyreoïdie, verhoogde kans op kanker, onvruchtbaarheid, hart- en vaatziekten, cardiomyopathie (Keshan ziekte) en osteoartropathie (Kashin-Beck ziekte).
Indicaties
- lage seleniuminname met de voeding (o.m. vegetariërs, veganisten, ouderen)
- oxidatieve stress
- infectieziekten
- ontstekingsziekten
- osteoartritis
- reumatische aandoeningen
- astma
- bronchitis
- kanker (preventie, remming progressie)
- (preventie) hart- en vaatziekten
- cardiomyopathie
- metabool syndroom
- brandwonden
- psoriasis
- detoxificatie
- zware metalen belasting (lood, cadmium, kwik)
- roken
- leverziekten
- verminderde weerstand bij ouderen (geassocieerd met verlaagde seleniumstatus)
- verminderde vruchtbaarheid (mannen)
- HIV/AIDS
- diabetes mellitus
- preventie diabetescomplicaties
- hypothyreoïdie, ziekte van Hashimoto
- ziekte van Graves
- depressie (samenhangend met suboptimale seleniumstatus)
- preventie recidivering dikke darm poliepen
- (preventie) leeftijdsgerelateerde cognitieve achteruitgang
- (preventie) ziekte van Alzheimer
- postoperatief herstel
Contra-indicaties
Niet bekend.
Gebruiksadviezen
- Algemene adviesdosering: 100 mcg/dag
- Therapeutische dosering: 100-200 mcg/dag (hoge dosis bij voorkeur niet langer dan een jaar suppleren
Interactie
- Corticosteroïden kunnen de uitscheiding van selenium met de urine verhogen en de seleniumstatus verlagen, wat mogelijk resulteert in een verminderde werkzaamheid van corticosteroïden.
- De anticonceptiepil kan de seleniumstatus verlagen.
- Selenium kan de werking van statines verlagen.
- Selenium kan de sederende werking van barbituraten versterken (dieronderzoek).
- Cardiotoxiciteit van clozapine heeft mogelijk te maken met verlaging van de seleniumstatus.
- Maagzuurremmers kunnen de opname van selenium remmen.
- Valproïnezuur kan de seleniumstatus verlagen.
- Astragalus verhoogt mogelijk de seleniumstatus; wees terughoudend met seleniumsuppletie.
- Omega-3 vetzuren verhogen mogelijk de seleniumopname; selenium verlaagt de (per)oxidatieve effecten van omega-3 vetzuren.
- Selenium kan oxidatieve stress bij gebruik van chemotherapie verlagen en de activiteit van glutathionperoxidase verhogen. Eventueel gelijktijdig gebruik bij voorkeur onder supervisie van een arts.
Selenium & prostaatkanker
Selenium zit in dierlijke producten vaak gekoppeld aan eiwit. Zowel in dierlijke als plantaardige producten komt selenium voor in organische vorm en in anorganische vorm. De organische vorm wordt beter opgenomen door het lichaam dan de anorganische vormen. In de groep die selenium ontving zagen de onderzoekers een verandering in de activiteit van bepaalde genen. Dit waren onder andere de genen die van invloed zijn op de transformatie van bepaalde cellen.
Voordat kanker zich kan uitzaaien zullen de kankercellen verschillende veranderingen doorlopen. Dieuwertje: “Cellen in de prostaat bevinden zich meestal netjes gerangschikt in een rij. Wanneer ze transformeren naar een ander type cel worden ze veel beweeglijker. Ze kunnen aan de wandel gaan en uiteindelijk zelfs in de bloedsomloop terechtkomen. Dit gebeurt bijvoorbeeld tijdens een ontsteking of bij het genezen van een wondje. Maar in het geval van kanker kan een dergelijke transformatie van cellen mogelijk zorgen voor een uitzaaiing van de tumor.
Volgens de onderzoekers suggereren deze resultaten dat selenium wel eens specifiek zou kunnen beschermen tegen de verdere ontwikkeling, en niet zozeer het ontstaan, van prostaatkanker. Vervolgonderzoek met grotere groepen patiënten zal moeten uitwijzen of dit ook daadwerkelijk het geval is. Tot die tijd blijft het advies om niet te vertrouwen op voedingssupplementen ter preventie van kanker staan, aangezien het onduidelijk is wat de gezondheidseffecten zijn van een langdurige inname van seleniumsupplementen.
Veiligheid
Selenium heeft een smalle therapeutische breedte (het verschil tussen fysiologische/therapeutische en toxische doses is niet groot); het is belangrijk hiermee rekening te houden bij seleniumsuppletie. De veilige bovengrens van inname (uit voeding en supplementen) voor volwassenen (ook zwangere en zogende vrouwen) is circa 300 microgram per dag. Langdurige suppletie (gedurende jaren) met selenium in een dosis vanaf 300 mcg per dag (naast selenium uit voeding) is mogelijk niet veilig en is in een humane studie geassocieerd met een een verhoogde sterftekans (zie literatuur). Langdurige seleniumsuppletie kan de cholesterolspiegel verhogen en verhoogt mogelijk de kans op diabetes type 2. Een hoge seleniumbloedspiegel is tevens in verband gebracht met een grotere kans op glaucoom; een causaal verband is (nog) niet aangetoond.
Artikel bevat Wetenschappelijk literatuur
Selenium for preventing cancer PDFSelenium for preventing cancer PDF