AEX

De AEX Index (afgeleid van Amsterdam Exchange Index) is de belangrijkste Nederlandse beursindex. De index geeft het beeld weer van de koersontwikkeling van de 25 aandelen met de grootste marktkapitalisatie op de Amsterdamse effectenbeurs. De index volgt de waarde van een mandje van deze aandelen. Periodiek wordt het mandje herzien, waarbij de waarde per fonds in het mandje bepaald wordt door de waarde van de vrij verhandelbare aandelen van het fonds. Hierbij is de eindwaarde van het oude mandje steeds gelijk is aan de beginwaarde van het nieuwe. Dividend wordt buiten beschouwing gelaten. Een en ander wordt omschreven als een free float market capitalization weighted price index.

De Amsterdamse effectenbeurs is onderdeel van Euronext. Middelgrote bedrijven worden weergegeven in de AMX Index en de kleinste aandelen in de AScX Index.

Geschiedenis

De AEX is opgericht op 4 maart 1983 onder de naam de EOE-index, genaamd naar de toenmalige optiebeurs de European Options Exchange. De index was een idee van Tjerk Westerterp, destijds directeur van de optiebeurs, die het concept in de Verenigde Staten had opgepikt; het leek hem een goed idee om opties op een beurs te kunnen verhandelen. De optiebeurs was een paar jaar daarvoor in 1978 als eerste optiebeurs in Europa opgericht en kon wel een stimulans gebruiken voor de optiehandel. Tot op dat moment bestond alleen de CBS Herbeleggingsindex, die tweemaal per dag werd berekend en de gemiddelde koersontwikkeling van alle aandelen weergaf. Met de continu uitgerekende AEX-index werd optiehandel op de index mogelijk. De AEX was de eerste aandelenindex in Europa die continu uitgerekend werd, de Duitse DAX, Franse CAC 40 en de Britse FTSE 100 volgden enkele jaren later.

Door het lanceren van de EOE-index konden beleggers vanaf dat moment handelen op bewegingen van de beurs als geheel. De eerste dertien fondsen in de index waren ABN, Ahold, Akzo, Amro, Gist-Brocades, Heineken, Hoogovens, KLM, Koninklijke Olie, Nationale Nederlanden, Philips, Unilever en Nedlloyd. Deze dertien fondsen waren ook de enige waarop optiehandel geïntroduceerd was. De AEX ging op de tweede handelsdag van maart in 1983 van start, maar de waarde van de index werd fictief teruggerekend tot de stand op de eerste handelsdag van het jaar. Die stond toen op 100 punten (omgerekend naar euro's was het 45,38 punten). Drie maanden na de start werd ook Aegon toegevoegd. Geleidelijk aan werd de index tot 1990 uitgebreid tot het uiteindelijke aantal van 25 fondsen. Sinds 1 januari 1994 is de naam EOE-index officieel veranderd in AEX. Hoewel de koers van de AEX gezien wordt als graadmeter voor algehele Nederlandse economie is dit verband niet zo eenduidig. Men gaat er grofweg van uit dat de beurskoersen een half jaar voorlopen op de ontwikkelingen in de echte economie.

Berekening

In de AEX zijn de 25 grootste aandelen (fondsen) van de Amsterdamse beurs opgenomen. Om voor opname in de AEX in aanmerking te komen worden de fondsen gerangschikt naar handelsomzet van het aandeel. De handelsomzet van een aandeel is de som van de bedragen gemoeid met de beurstransacties in een aandeel (steeds het aantal vermenigvuldigd met de koers). De 25 fondsen met het grootste handelsvolume worden in principe opgenomen in de AEX.

Voor de weging in de index wordt geen rekening gehouden met het handelsvolume, maar wordt het wegingspercentage toegekend op basis van de marktkapitalisatie van de free float, oftewel het aantal aandelen dat vrij verhandelbaar is (dus niet in vaste handen), vermenigvuldigd met de koers. Het gewicht van individuele fondsen (op dat moment) mag niet groter zijn dan 15% waardoor de invloed van zeer grote ondernemingen, zoals die van ASML, en voorheen Royal Dutch Shell, wordt beperkt. Een beursindex die gedomineerd wordt door één fonds wordt niet als nuttig gezien.

De index wordt jaarlijks (en voor specifieke situaties driemaandelijks) geherwaardeerd. Sinds 2008 vindt er daarnaast op de eerste handelsdag van september een interim review plaats waarbij zo nodig opengevallen plaatsen worden opgevuld. Bij elke review wordt het gewicht van elk fonds bepaald als percentage, samen 100%. Dit percentage wordt toegepast op de indexwaarde op dat moment, vermenigvuldigd met €100. Dit bedrag per fonds wordt gedeeld door de koers op dat moment, en zo veel mogelijk afgerond op een geheel getal. Dit is het aantal aandelen van het fonds in het mandje. Tot de volgende review is de index de waarde van het mandje gedeeld door €100. Bij de volgende review verandert het mandje, maar de beginwaarde van het nieuwe mandje is gelijk aan de eindwaarde van het vorige mandje. In februari 2021 was de index bijvoorbeeld op sommige momenten 680, dus de waarde van het mandje was toen €68.000. De index wordt tijdens handelsuren elke 15 seconden uitgerekend.